Dziecko od 6 roku życia wkracza w stadium partnerstwa i współdziałania z innymi. Już w przedszkolu poznaje nowych kolegów, nawiązuje przyjaźnie, które warunkowane są wspólną zabawą i zainteresowaniami oraz tzw. dzieleniem wspólnego pola uwagi (gdy Jaś wskazuje na huśtawkę chcąc zainteresować nią Grzesia, to Grześ skieruje wzrok na huśtawkę, za wskazaniem Jasia). W wieku szkolnym, sfera społeczno-emocjonalna ulega dalszemu rozwojowi. Dziecko wybiera przynależność do danych grup w otoczeniu, jest w stanie hamować w swoim postępowaniu społecznie nieakceptowane zachowania. Tutaj wybór kolegi i zasady przyjaźni są znacznie bardziej skomplikowane niż miało to miejsce w przedszkolu.
Uczęszczanie do szkoły wiąże się z zaistnieniem w grupie klasowej, co dla wielu dzieci może być dużym utrudnieniem. Dlatego syn lub córka szuka kogoś, kto równie jak on/ ona wyróżnia się czymś na tle grupy. Często możemy zauważyć podział na grupy
w klasie: dzieci wyróżniające się w nauce, dzieci z trudnościami w nauce,
w zachowaniu, etc. Akceptacja przez grupę rówieśniczą wpływa na pozytywną samoocenę dziecka. Będąc odrzuconym, bądź przynależąc do grupy nieakceptowanej społecznie dziecko dystansuje się od innych, posiada niskie poczucie własnej wartości, bywa nieśmiałe, doznaje poczucia osamotnienia i nielubienia przez innych uczniów. Takie przeżycia prowadzą do zmniejszenia się lub braku motywacji do podejmowania wyzwań
i wysiłków. Powstaje i utrzymuje się wyuczona bezradność, pogłębia się obniżony nastrój, powodując niepowodzenia szkolne oraz rówieśnicze. Dalej mogą one przenosić się na teren domowy, tworząc konflikty, gdyż trudno przy niskiej samoocenie przyznać się do trudności w kontaktach z innymi. Dlatego istotne jest dla dziecka wyróżnianie się w zabawie, nauce lub innych sferach funkcjonowania społecznego, ponieważ właśnie wtedy rośnie krąg kolegów/ koleżanek/ przyjaciół. Każde odrzucenie społeczne wiąże się z kształtowaniem poczucia niskiej wartości. Dzieci z trudnościami często tuszują je różnorodnym zachowaniem (często niedostosowanym do wymogów społecznych).
W postępowaniu dzieci można zauważyć bardzo szerokie spektrum strategii zwracania na siebie uwagi innych kolegów lub nauczycieli. Rozwój społeczny dziecka warunkowany jest kontaktami rówieśniczymi i kontaktami z dorosłymi. Uczęszczając do szkoły dziecko wkracza w świat reguł, które ma za zadanie sobie uświadomić i przestrzegać. Ma określony plan, książki, ławkę, w której siedzi, itd. Dzieci zaczynają postrzegać, że inni posiadają własne emocje i są zdolni do współodczuwania (ma to miejsce zarówno do osób realnych, jak i postaci fantastycznych z filmów, bajek).
Dlatego istotne jest wsparcie dziecka w każdej sferze rozwojowej, aby zminimalizować trudności szkolne i umożliwić swojej córce/ synowi najlepszy start w nowym etapie życia.
Co osiąga dziecko kończąc przedszkole?
W sferze fizycznej:
– zwracamy uwagę na stan zdrowia (dziecko jest zdrowe, nie przeszkadza mu nic, co mogłoby zaburzać proces nauki: np. wada wzroku/ słuchu jest korygowana odpowiednim aparatem; alergia wspomagana odpowiednim leczeniem, etc.),
– dziecko jest sprawne ruchowo (potrafi podskakiwać, stać na jednej nodze bez podparcia, przejść metrową odległość stopa za stopą, jeździć na rowerku dwukołowym),
– nie zauważamy zaburzeń w obszarze wzrokowo – słuchowym (dziecko umiejętnie powtarza usłyszane zdania, wierszyki, ale też nie jest nadwrażliwe słuchowo, np. nie zakrywa uszu w hałasie etc.),
– dziecko jest odporne na zmęczenie i choroby,
– poziom rozwoju mięśni dłoni, palców oraz nadgarstków jest odpowiedni do podejmowania czynności pisania, rysowania i innych sprawności manualnych (ważne jest tutaj ćwiczenie ręki dominującej, rysowanie szlaczków, zachęcanie do kolorowania obrazków, łączenia kropek, rysowania szlaczków, nawlekania korali, lepienia z plasteliny, etc.).
W sferze umysłowej:
– jest aktywne poznawczo (posiada chęć do nauki, ciekawość poznawczą),
– ma dobrą orientację w najbliższym otoczeniu (wie, gdzie znajduje się jego klasa, toaleta, szatnia, itp.),
– rozwój mowy jest prawidłowy (dziecko posiada odpowiedni do wieku zasób słów;
prawidłowo buduje zdania, trafnie definiuje słowa, potrafi opowiedzieć o wydarzeniach ze swojego życia);
– właściwy poziom analizy i syntezy wzrokowo – słuchowej (dziecko prawidłowo odtwarza zdania, rymy, zwroty wypowiedziane, ciągi słowne i liczbowe przez daną osobę, potrafi odpowiednio zapisać to, co usłyszało, rozumie złożone polecenia).
W sferze społeczno – emocjonalnej:
– dziecko jest samodzielne (samo się ubiera i porusza w najbliższym otoczeniu, potrafi samodzielnie, bez stresu i trudności przejść przez kawałek korytarza do toalety),
– potrafi się podporządkować (podporządkowuje się nauczycielowi, respektuje nakazy
i zakazy),
– posiada umiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i osobami dorosłymi,
– wrażliwość na ocenę (przygotować dziecko na to, że nie każdy sobie ze wszystkim radzi, że dzięki podejmowanym próbom radzenia sobie z problemami można pokonać trudności. Ważne jest tutaj wzmacnianie mocnych stron dziecka przy jednoczesnym stymulowaniu jego słabych stron – najlepiej poprzez zabawę),
– gotowość do podejmowania inicjatyw,
– umiejętność kierowania uczuciami oraz uzewnętrznianie uczuć (dziecko adekwatnie reaguje na różne sytuacje – kiedy jest złe – złości się, mówi o tym, ale nie robi krzywdy innym; ważne są tutaj częste rozmowy z dzieckiem o uczuciach, obserwacja zachowania dziecka – wtedy szybciej możemy wykryć trudności emocjonalne, społeczne oraz dydaktyczne dziecka. Ważne jest, aby nauczyć dziecko nazywać uczucia, jakie przeżywa oraz określać strategie radzenia sobie z różnymi sytuacjami. Pomocne mogą być w tym bajeczki terapeutyczne, ale także historie opowiadane z życia szkolnego rodziców).
Opracowała: psycholog PPP4, psychoterapeuta Anna Bil-Przybył